تاریخچه جام های جهانی، جام جهانی 1994، بازگشت برزیل

انتخاب امریکا به عنوان میزبان، شک و تردیدهای بسیاری را بر انگیخته بود. فیفا چگونه می خواست در کشوری که نیمی از مردم آن با فوتبال بیگانه هستند،جام جهانی برگزار کند. استادیومهای خالی چیزی بود که منتقدین از برگزاری جام جهانی در ینگه دنیا پیش بینی می کردند. با اینحال جام جهانی 94 امریکا با میانگین حدود هفتاد هزار نفری، موفقیت آمیز ترین جام جهانی شد. جدا از استقبالی که برای مسابقات شد، فوتبال تهاجمی، جای فوتبال تدافعی 90 ایتالیا را گرفت. قوانین فیفا که برد را سه امتیازی کرده بود و اگر به دروازه بان پاس میدادی اجازه نداشت توپ را با دست بگیرد و اتلاف وقت کند، در این امر بی تاثیر نبود. بجای داوران سیاهپوش، داوران لباسهای شاد مانند طلایی و قرمز بر تن می کردند. برزیل در نخستین دیدار انتخابی به بولیوی باخت. هواداران تردید داشتند که آیا این تیم از تیم 1990 که با آنهمه ستاره در یکهشتم حذف شد، قدرتمند تر است؟ اما زوج روماریو-به به تو درخشش را آغاز کردند و به دوران 24 سال دوری از جام که پس از پله و برزیل 1970 هواداران را جان به لب کرده بود، پایان دادند. برزیل کارلوس آلبرتو پریرا در خط هافبک از بازیکنانی با اندیشه های تدافعی تر استفاده کرد تا در کنار سازماندهی بهتر تیمی، شکست ناپذیر جلوه کند. تنها هلند بود که باخت 2-0 را توانست مساوی کند و مردان پریرا را به چالش بکشد. هرچند شوت وحشتناک برانکو اد دی گوی، دروازه بان هلند را برای بار سوم تسلیم کرد. دیدار مقابل سوئد و ایتالیا در نیمه نهایی و فینال یکطرفه بود. وقتی باجیو پنالتی را از دست داد، هواداران برزیل پس از ربع قرن، قهرمانی را جشن گرفتند. البته منتقدین زیادی گفتند بازیهای تیم پریرا در شان برزیل نبوده و آنها ترجیح می دادند بجای اینکه اروپایی بازی کند و برنده شود، مانند تله سانتانا بازی کند و ببازد، اما روح فوتبال برزیلی را نکشد و به جهانیان "ژوگو بونیتو" را هدیه کند. آنها نگران هویت فوتبال برزیلی بودند. نگرانی که چندان هم بیجا نبود. سیل لژیونرهای برزیلی که به اروپا می رفتند، باعث می شد فوتبال برزیل هم پا به پای قدرتهای اروپایی، حسابگر و نتیجه گرا شود. ولی فعلا وقت لذت بردن از قهرمانی است. رسیدن ایتالیا به فینال خودش خیلی مهم بود. این تیم در دیدار نخست به ایرلند باخته بود. ایرلندی که چهار سال قبل در یکچهارم نهایی مغلوب ایتالیا شده بود. در بازی دوم مقابل نروژ، در دقیقه 21 دروازه بان این تیم، پالیوکا از بازی اخراج شد و در دقیقه 49 کاپیتان بارسی بدلیل مصدومیت از بازی بیرون رفت. نروژ قدر یک یار برتری و مصدوم شدن کاپیتان ایتالیا را ندانست تا دقیقه 69 دینو باجیو یکی از مهمترین گلهای دوران ورزشی خود را به ثمر برساند و ایتالیا را در جام نگهدارد. پس از تساوی مقابل مکزیک عملا هر چهار تیم چهار امتیازه با تفاضل صفر شدند تا گل شماری حکم به حذف نروژ بدهد. شاید ایتالیا با خوش شانسی صعود کرد. شاید هم هوادارانش این را بخشی از DNA این تیم بدانند که عادت دارد هوادارانش را جان به لب کند و آنها همیشه ابتدا دغدغه صعود به جام جهانی را دارند و تا روز آخر دور گروهی هم تنها روزنه ای برای صعود آنها باقی مانده که آنهم در گرو نتایج تیمهای دیگر است و در انتها بطرز معجزه واری نه تنها صعود می کنند که کمتر تیمی توان حذف آنها را در مراحل حذفی دارد. حتی بهترین تیمها. این را ما هواداران آلمان بهتر می دانیم. ایتالیاییها ای بسا با تیمهایی که هیچ کارشناسی به آنها امید ندارد، تا فینال بروند یا حتی جام را فتح کنند. همسایه نروژ که چهار سال قبل با سه شکست مشابه 2-1 حذف فاجعه باری از جام جهانی داشتند، با درخشش دالین، اندرسون و برولین یاد روزگاران گذشته را که سوئد در جمع بزرگان می درخشید را زنده کردند. آنها که به عنوان میزبان جام ملتهای 1992، تا نیمه نهایی مسابقات بالا رفته بودند و مقهور کاشته زنی هسلر شده بودند، هواداران خود را که انگار میزبانی خون تازه ای در آنها دمیده بود را مشتاق تر از همیشه پشت سر خود می دیدند. در جام جهانی 94 آنها توانستند باز هم نه در خانه که در مملکت غریب، تا نیمه نهایی مسابقات بالا روند. برزیل آماده آن روز بود که سد راه آنها شد. در رده بندی بلغارستان شگفتی ساز را که آرژانتین و آلمان را که فینالیستهای جام قبلی بودند را شکست داده بود، 4-0 در هم شکست. لچکف و استویچکوف ستارگان بلغار که اشک هواداران آلمان و آرژانتین را در آورده بودند، در برابر سوئد گویی هیچ حرفی برای گفتن نداشتند. بلغار ها در دیدار نخست برابر نیجریه و رشیدی یکینی 3-0 تحقیر شده بودند و واقعا هم کسی توقع اینهمه شگفتی از آنها نداشت. استویچکف در کنار باجیو و روماریو بهترین بازیکنان جام جهانی بودند. او به اتفاق سالنکو با شش گل آقای گل رقابتها نیز لقب گرفت. سالنکو با روسیه در دور گروهی حذف شد. ولی همچون 1990، آنها با کامرون همگروه بودند و توانستند این بار شش بر یک حریف را در هم بکوبند. از این شش گل، سالنکو به تنهایی پنج گل زد تا با تنها سه بازی آقای گل شود. متاسفانه او به مرحله بعد صعود نکرد و الا این شانس را داشت که به تنهایی آقای گل شود. روژه میلا که 1990 با 38 سال سن خبر ساز شده بود، این بار با 42 سال سن به مسن ترین بازیکن تاریخ جام جهانی تا ان موقع تبدیل شد و حتی توانست گلزنی هم بکند که این رکورد هنوز پا برجا است. او در دیدار با روسیه در جریان آن شکست سنگین تک گل تیمش را به ثمر رساند. هم تیمی او ریگوبرت سانگ با تنها 17 سال سن، در جریان تکل بی احتیاطی که در بازی با برزیل روی پای به به تو رفت، اخراج شد و جوانترین اخراجی تاریخ جام جهانی لقب گرفت. کامرون با یک مساوی مقابل سوئد و دو باخت مقابل روسیه و برزیل، هیچ نشانی از شیرهای رام نشدنی 1990 نداشت. درخشش آفریقاییها به نیجریه واگذار شده بود که با آرژانتین پایاپای رقابت کرده بودند، بلغارستان و یونان را در هم شکسته بودند و در یکهشتم نهایی تا دقیقه 89 که روبرتو باجیو برای ایتالیای ده نفره گل تساوی را به ثمر رساند، از رقیب نامدار خود پیش بودند. دقیقه 102 هم داور برای ایتالیا پنالتی گرفت که باز هم این باجیو بود که پشت توپ قرار گرفت و آن را به گل تبدیل کرد. کلا کارت قرمز برای ایتالیاییها خوش یمن است. چه بازی با نروژ و نیجریه در 94 چه بازی با استرالیا در 2006. بدنبال ماجرای جنجالی دوپینگ مارادونا که مارادونا ادعا کرد فیفا از داروهایی که او مصرف کرده اطلاع داشته و فیفا را به اقدام سیاسی محکوم می کرد، آرژانتین افت کرد و در نتیجه بازی آخر را به بلغارستان باخت تا نیجریه سر گروه شود. در مرحله یکهشتم هم آرژانتین که اصلی ترین رقیب برزیل برای فتح جام به شمار می رفت، با وجود ستارگانی چون باتیستوتا، ردوندو و کانیگیا به رومانی باخت تا سایه رقیبی قدرتمند که با وجود مارادونا در پست هافبک بازیساز بسیار جذاب بازی می کرد، از سر برزیل و کارلوس آلبرتو پریرا، رکورددار مربیگری در بازیهای رسمی با 117 بازی و رکورد دار برد ملی به عنوان مربی با 126 بازی، کم شود. باخت به رومانی، دومین باخت متوالی آرژانتینیها بود و معنایی جز حذف از دور مسابقات نداشت. دیدار رومانی و آرژانتین البته یکی از بازیهای زیبای جامهای جهانی اخیر بوده است و روح تهاجمی به جای سبک تدافعی در این بازی به چشم می خورد. گئورگ هاگی 29 ساله که در اوج قرار داشت و پس از جام جهانی از برشیا در سری آ به تیم رویایی بارسا تحت هدایت یوهان کرایف فقید راه یافت، نبض تیم رومانی را در اختیار داشت. هاگی یک گل زد و یک گل ساخت. هاگی در دیدار با کلمبیا در دور گروهی و در نخستین بازی رومانی در جام، یک گل راه دور زد و دو پاس گل داد تا از همان روز نخست جام توجه ها را به خود جلب نماید. گل کلاسیک دیگر جام، گل سعید العویران مهاجم عربستان سعودی بود که در یک ضد حمله پنج بازیکن بلژیک را از پیش رو برداشت و در کمال تعجب عربستان را که نخستین تجربه اش را در جام جهانی سپری می کرد را به دور بعد بفرستد. پس از کره شمالی 1966، عربستان نخستین تیم آسیایی بود که پس از 28 سال به مرحله حذفی صعود می کرد. با وجود آنکه انگلیس دارنده عنوان قهرمانی جام جهانی 1966، فرانسه میزبان آینده و دارنده عنوان قهرمانی جام ملتهای اروپا در 1984 و دانمارک دارنده آن زمان عنوان قهرمانی جام ملتهای اروپا در 1992 در دور انتخابی حذف شده بودند و به دور گروهی هم نرسیده بودند، از هشت تیم مرحله یکچهارم، هفت تیم اروپایی بودند. کلمبیا که حتی افرادی نظیر پله آنها را از باختهای مسلم قهرمانی می دانستند و در بوئینس آیرس توانسته بود آرژانتین را پنج بر صفر مغلوب کند، با وجود این در انتهای گروه نخست و پایین تر از میزبان و رومانی و سوئیس قرار گرفت تا در کمال نا امیدی والدراما و شرکا وداعی تلخ با جام جهانی داشته باشند. برزیل بالاتر از هفت رقیب اروپایی قدرتمند در مرحله یکهشتم ایستاد و یک تنه جام قهرمانی را در قاره امریکا نگه داشت. میزبان هم در مرحله یکهشتم نمایش خوبی در برابر برزیل که در نهایت در این تورنمنت قهرمان شد داشت. البته همین که آنها به نخستین میزبانی تبدیل نشدند که در دور اول مسابقات حذف می شود، برای آنها دستاورد بزرگی به شمار میرفت. عنوانی که شانزده سال بعد به آفریقای جنوبی رسید تا نخستین میزبانی باشد که در دور اول از مسابقات حذف می شود. حادثه تلخ جام که البته به جام مربوط به تیم کلمبیا بود. آنها در بازی نخست به رومانی باخته بودند و بازی دوم برای آنها حکم مرگ و زندگی را داشت. البته پایان آن بیشتر شبیه خودکشی بود نه مرگ و زندگی. چرا که آندریاس اسکوبار به اشتباه در دقیقه 34 دروازه خودی را گشود. این خود کشی با قتل تکمیل شد و یکهفته بعد از پیروزی بی اثر مقابل سوئیس، مدافع کلمبیا که به خاطر آرامشش در زمین و سبک بازی جوانمردانه اش به "جنتلمن" شهره بود، ترور شد. ترور اسکوبار به وجهه بین المللی کلمبیا ضربه اساسی زد. آلمان در جام جهانی پانزدهم کلینزمن امید اول ژرمنها در امر گلزنی بود. برتی فوگتس به شکل محافظه کارانه ای، از نفرات آلمان قهرمان 90 استفاده کرده بود. میانگین 29.4 سال و میانگین 57 بازی ملی، مسن ترین تیم تاریخ ژرمنها در جامهای جهانی و یورو تا آنروز بود. البته فوگتس، چهار سال بعد این رکورد را ارتقا هم بخشید. 30.7 سال و 54 بازی ملی. هنوز این دو رکورد از لحاظ ارسال تیمی پیر در تاریخ جام جهانی و یورو برای ژرمنها رکوردهای اول و دوم هستند. عناوینی چون "مدرسه پیرمردها" و "تیم پیر و خسته" از سوی رسانه ها در سراسر دنیا به این تیم اهدا شد و اکثرا تصمیم فوگتس را در وفاداری به اعضای تیم 90 که قهرمان جهان شده بودند زیر سوال بردند. ماتئوس کهنه کار که چهارمین جام جهانی اش را سپری می کرد، در نقش لیبرو بازی می کرد و فولر 34 ساله به اردوی ژرمنها فراخوانده شد زیرا سایر مهاجمین جوان نتوانسته بودند آنطور که باید بدرخشند و زوج موفقی با کلینزمن 30 ساله تشکیل دهند. البته اتحاد دو آلمان در اکتبر 1990 و تنها سه ماه پس از قهرمانی آلمان غربی باعث شده بود هزینه های کمر شکن بازسازی آلمان شرقی که 45 سال زیر یوغ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود، مانعی بر سر رشد فوتبال در آلمان باشد. جالب آنکه آلمان شرقی در المپیک 1988 سئول، آخرین المپیک قبل از اتحاد دو آلمان در رده دوم ایستاد و بسیاری تصور می کردند آلمان متحد می تواند در المپیک بالاتر از آمریکا و شوروی، قدرتهای سنتی المپیک قرار بگیرد. ولی در عمل آلمانها ابتدا در دو المپیک بعد به رتبه سوم قناعت کردند و در المپیکهای بعدی یا پنجم بودند و یا ششم و رقبایی چون چین، استرالیا، ژاپن، کره جنوبی و انگلیس توانستند از این تیم پیشی بگیرند. رفته رفته بوندس لیگا با سیاستهای مالی مقتصدانه پر شد از استعدادهای آسیایی و اروپای شرقی و حتی ستارگان آلمانی نیز این لیگ را ترک می کردند. بجای اینکه در دهه هشتاد کوین کیگانها به آلمان بیایند، کلینزمنها و در ادامه بالاکها راهی لیگ پر زرق و برق جزیره می شدند. پایین آمدن سطح بوندس لیگا و ضعیف شدن رده های پایه در رویکرد مربیانی چون برتی فوگتس بی تاثیر نبود. بخشی از اینها فشارهای اقتصادی ناشی از بازسازی آلمان شرقی بود. هنوز هم اگر عبارت برلین در شب را سرچ کنید، با دیدن عکس کاملا متوجه می شوید، کدام بخش مربوط به بخش شرقی و کدام مربوط به بخش غربی است. بطور سنتی دیدار افتتاحیه، دیداری کسل کننده بوده است و جام جهانی 94 نیز استثنا نبود. آلمانها یک بر صفر با گل کلینزمن که در این جام با پنج گل از امیدهای آقای گلی رقابتها بود، بولیوی را شکست دادند. در بازی دوم با اسپانیا مساوی شدند و در ادامه و دیدار مقابل کره جنوبی باز هم روی درخشش کلینزمن، در نیمه اول 3-0 برنده به میدان رفتند تا شبهه اینکه قهرمان بیدار شده را در ذهنها ایجاد کنند. نیمه دوم در برابر کره کم تجربه زنگ خطر را برای آنها به صدا در آورد. در کمتر از 20 دقیقه کره دو گل به ثمر رساند و ژرمنها مدام استرس از دست دادن برتری را داشتند که کم تجربگی کره ایها مانع از کامبک نهایی آنها شد. چهره خسته بازیکنان آلمان پس از بازی نشان میداد این تیم در نیمه دوم مسابقات به مشکل می خورد. همینطور هم شد، آنها در بازی با بلژیک در نیمه اول با درخشش فولر پیر 3-1 جلو بودند و در نهایت به زحمت 3-2 برنده شدند. در بازی با بلغارستان هم که ابتدا با یک پنالتی در نخستین دقایق نیمه دوم پیش افتاده بودند، در حفظ برتری ناکام بودند و در ادامه دو گل خوردند تا قهرمان مسابقات خیلی زود حذف شود. کلینزمن که تنها بازیکن مانشافت بود که کیفیتی حتی بالاتر از جام 90 داشت و در رویای آقای گلی رقابتها بود، با چشمانی اشکبار به خانه باز گشت. آلمان هم نتوانست در چهارمین فینال پیاپی شرکت کند و به شکلی تلخ در برابر رقیبی از مسابقات حذف شد که تا آن روز پانزده بار بر آنها غلبه کرده بودند و تنها یکباربه آنها باخته بودند! البته این یک روی سکه است. ژرمنها با همین تیم قبل از مسابقات تیم اول رنکینگ فیفا بودند. تورنمنت قبل از این مسابقات جام ملتهای 1992 سوئد بود که با وجود فولر و ماتئوس مصدوم، با میانگین سنی 27 سال و میانگین 33 بازی ملی، نایب قهرمان شده بود. در 1996 در یورو 96 هم با تیمی با میانگین سنی 29.1 سال و با 39 بازی ملی قهرمان شده بودند. وانگهی، ژرمنها در مسابقات چهارجانبه سال قبل در کشور امریکا، با برزیل مساوی کرده بودند و انگلیس و میزبان را شکست داده بودند و قهرمان شده بودند. در نوامبر 93 برزیل را و در مارس 94 ایتالیا را شکست داده بودند. لذا تورنمنت بد آنها ربطی به سن و سال نداشته است. وانگهی میانگین سنی برزیل 62 نیز 30.6 سال بود و ایتالیا 2006 هم با میانگین 28.8 سال قهرمان مسابقات شد. مگر آرژانتین 2014 با حدود 29 سال سن، به فینال مسابقات نرسید. عده ای اخراج افنبرگ را بدلیل بی احترامی به هواداران عامل بر هم خوردن اردوی ژرمنها می دانستند. به هر حال تورنمنت برای مدافع عنوان قهرمانی به بدترین شکل به پایان رسید و اشکهای هواداران مانشافت را در سراسر جهان در آورد. حیف از ستارگان مانشافت با آن لباسهای زیبا که جای خالی آنها در نیمه نهایی و فینال بازیها سخت خالی بود. نکته جالب فینال اما برای ما ایرانیها حضور محمد فنایی به عنوان کمک داور مسابقه بود که عملکرد قابل قبولی را هم از خود بجای گذاشت. جام در یک نگاه میزبان : آمریکا قهرمان : برزیل نایب قهرمان : ایتالیا بهترین خط حمله : سوئد با 15 گل آقای گل : اولگ سالنکو از روسیه و هریستو استویچکف از بلغارستان با 6 گل توپ طلا : روماریو از برزیل بهترین بازیکن جوان : مارک اورمارس از هلند برنده بازی جوانمردانه : برزیل بهترین دروازه بان : میشل پرودوم از بلژیک (نخستین دروازه بانی که این عنوان را کسب کرد.) جذابترین تیم : برزیل (نخستین تیمی که این عنوان به آنها اعطا شد.) کارت زرد : 235 کارت قرمز : 15 (بلغارستان، سوئد، بولیوی و ایتالیا دو کارت قرمز و روسیه، رومانی، کامرون، امریکا، اسپانیا، مکزیک و برزیل هر کدام یک کارت قرمز) گل بخودی : 1 تعداد تیمها : 24 تعداد بازی : 52 تعداد گل : 141 میانگین گل زده : 2.71 تعداد تماشاگر : 3587538 میانگین تماشاگر : 68991 بیشترین تماشاگر : فینال برزیل – ایتالیا 94194 نفر میانگین بازی ملی تیم قهرمان : 41 میانگین سن تیم قهرمان : 28.2 سال میانگین قد تیم قهرمان : 1781 میلیمتر میانگین بازی ملی آلمان : 57 میانگین سن آلمان : 29.4 سال میانگین قد آلمان : 1810 میلیمتر