جابجایی های عظیم و خشونت بار جمعیتی در شبه قاره هند پس از استقلال از بریتانیا (1947)
تقسیم هند چند تکه شدن هند بریتانیا به قلمروی پاکستان (بعداً جمهوری اسلامی پاکستان و جمهوری خلق بنگلادش) و اتحادیهٔ هند (بعداً جمهوری هند) در سال ۱۹۴۷ است. تقسیم، شامل تقسیم استان بنگال هند بریتانیا به پاکستان شرقی و بنگال غربی (هند)، و تقسیم استان پنجاب به پنجاب غربی (بعداً پنجاب پاکستان و سرزمین پایتخت اسلام‌آباد) و پنجاب شرقی (بعداً پنجاب هند، هاریانا و هیماچال پرادش) شد. این قرارداد شامل تقسیم مالکیت‌های دولتی نیز می‌شد، از آن‌ها می‌توان به ارتش هند و بریتانیا، خدمات عمومی هند و دیگر خدمات مدیریتی، راه‌آهن هندوستان و خزانهٔ مرکزی اشاره کرد. این تقسیم در قانون استقلال هند مشخص شد و منجر به انحلال راج بریتانیا، یعنی حکومت پادشاهی در هند شد. دو قلمرو مستقل هند و پاکستان به‌طور قانونی در نیمه شب ۱۵ اوت ۱۹۴۷ به وجود آمدند.
مهاجرت و جابه‌جایی جمعیتی در جریان تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ یکی از بزرگ‌ترین و خونین‌ترین مهاجرت‌های تاریخ بود. در این جریان، میلیون‌ها مسلمان از هند به پاکستان مهاجرت کردند و در مقابل، میلیون‌ها هندو و سیک از پاکستان به هند کوچ کردند. این جابه‌جایی‌ها باعث درگیری‌های قومی-مذهبی شد که منجر به کشته شدن صدها هزار نفر شد.
مناطق اصلی درگیر در مهاجرت‌های جمعیتی
مهاجرت به‌ویژه در مناطق مرزی هند و پاکستان بسیار شدید بود
1- پنجاب به دو بخش تقسیم شد:
پنجاب غربی (پاکستان): عمدتاً مسلمان‌نشین، هندوها و سیک‌ها از این منطقه فرار کردند.
پنجاب شرقی (هند): عمدتاً هندو و سیک‌نشین، مسلمانان از این منطقه به پاکستان مهاجرت کردند.
خشونت‌های قومی در پنجاب شدیدترین بود و اکثر کشتارها در این منطقه رخ داد. گروه‌های مسلح از هر دو طرف به کاروان‌های مهاجران حمله کردند.
2- سند (Sindh) – مقصد اصلی مهاجران مسلمان
کراچی، پایتخت جدید پاکستان، مقصد میلیون‌ها مهاجر مسلمان شد. بسیاری از هندوها از این منطقه گریختند و به هند مهاجرت کردند. خشونت در سند نسبت به پنجاب کمتر بود، اما تنش‌های زیادی رخ داد.
3- بنگال (Bengal) – مهاجرت کمتر، اما با درگیری‌های گسترده
بنگال نیز مانند پنجاب تقسیم شد:
بنگال غربی (هند): هندوها باقی ماندند، اما بسیاری از مسلمانان به پاکستان شرقی (بنگلادش امروزی) رفتند.
بنگال شرقی (پاکستان شرقی / بنگلادش امروز): بسیاری از هندوها این منطقه را ترک کردند.
درگیری‌های قومی و مذهبی رخ داد، اما میزان خشونت به شدت پنجاب نبود.
4- کشمیر – منطقه‌ای مورد مناقشه
کشمیر، که اکثریت مسلمان داشت اما حاکمش هندو بود، شاهد مهاجرت‌های محدود اما درگیری‌های شدیدی شد که منجر به جنگ بین هند و پاکستان شد.
تعداد مهاجران و کشته‌شدگان
در مجموع، حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر جابه‌جا شدند که یکی از بزرگ‌ترین مهاجرت‌های اجباری تاریخ بود.
حدود ۷ تا ۸ میلیون مسلمان از هند به پاکستان (پنجاب غربی، سند، و پاکستان شرقی) رفتند.
حدود ۶ تا ۷ میلیون هندو و سیک از پاکستان به هند مهاجرت کردند.
تعداد کشته‌شدگان
آمار دقیقی از کشته‌ها وجود ندارد، اما تخمین‌ها بین ۲۰۰ هزار تا ۲ میلیون نفر را شامل می‌شود.
بیشتر قتل‌عام‌ها در پنجاب اتفاق افتاد، جایی که جنگ‌های خیابانی، تجاوزات گروهی، و قتل‌عام‌های گسترده رخ داد. در برخی موارد، قطارهای پر از مهاجران در مسیر مورد حمله قرار می‌گرفتند و تمام سرنشینان آن‌ها کشته می‌شدند.
خشونت‌های قومی و مذهبی
در بسیاری از شهرها و روستاها، جمعیت‌های هندو، سیک و مسلمان به یکدیگر حمله کردند. قطارهایی که مهاجران را منتقل می‌کردند، هدف قرار می‌گرفتند و مسافران قتل‌عام می‌شدند.
بسیاری از گروه‌های مهاجر هنگام عبور از مناطق تحت کنترل مذاهب دیگر، مورد حمله قرار گرفتند. هزاران زن مورد تجاوز قرار گرفتند یا ربوده شدند و برخی مجبور به ازدواج با افراد مذهب دیگر شدند.
تأثیرات طولانی‌مدت
ایجاد تنش‌های دائمی بین هند و پاکستان که منجر به چندین جنگ شد. پناهندگان تا سال‌ها در اردوگاه‌ها زندگی می‌کردند.
تغییرات دائمی در ساختار جمعیتی هند و پاکستان، که منجر به ایجاد دو ملت تقریباً تک‌مذهبی شد.
این مهاجرت و درگیری‌ها یکی از تلخ‌ترین وقایع قرن بیستم بود که تأثیرات آن هنوز هم در روابط دو کشور مشهود است.
