یادداشت روز | اعتراض به داور در فوتبال ایران؛ واقعیت یا بهانه جویی؟
طرفداری | صحنه‌ای آشنا برای تمام هواداران https://www.tarafdari.com/static/page/taxonomy/996" target="_blank">فوتبال ایران؛ سوت داور به صدا درمی‌آید، بازیکنی با ناباوری دستانش را بالا می‌برد و در عرض چند ثانیه، هم‌تیمی‌ها، مربیان و حتی کادر فنی واکنش نشان می‌دهند. داور بی‌تفاوت به اعتراضات، تصمیم خود را اعلام می‌کند، در حالی که تیم مقابل گاه با لبخند، گاه با کلافگی نظاره‌گر این صحنه است. در فوتبال ایران، اعتراض به داور فقط یک واکنش نیست، بلکه به یک عادت تبدیل شده است. اما آیا این اعتراض‌ها تلاشی برای اجرای عدالت است، یا صرفا بهانه‌ای برای توجیه ناکامی‌ها؟
فرهنگ نارضایتی؛ پدیده‌ای منحصر به ایران؟
اعتراض به داوری مختص فوتبال ایران نیست. در لیگ برتر انگلیس، لالیگا و سایر لیگ‌های معتبر جهان، بازیکنان و مربیان بارها به تصمیمات داور اعتراض می‌کنند. اما در فوتبال ایران، شدت و تکرار این اعتراضات چیزی فراتر از یک واکنش لحظه‌ای است و به نظر می‌رسد ریشه در بی‌اعتمادی عمیق‌تری دارد.
داوران ایرانی، با وجود چهره‌های بین‌المللی مثل علیرضا فغانی، همواره تحت فشار و انتقاد بوده‌اند. مربیان، بازیکنان و حتی مدیران باشگاه‌ها دائما اشتباهات داوری را دلیل از دست رفتن امتیازات می‌دانند. رسانه‌ها هم این موضوع را تقویت کرده و تحلیل‌های پس از بازی بیشتر به قضاوت‌های داوری اختصاص دارد تا عملکرد فنی تیم‌ها.
نتیجه این وضعیت چیست؟ ایجاد فرهنگی که در آن اعتراض به داور نه تنها یک واکنش طبیعی، بلکه یک استراتژی است. روشی برای تحت‌فشار قرار دادن داور، تغییر جریان بازی و در برخی موارد، فرار از پذیرش اشتباهات فنی.
اعتراض به عنوان یک تاکتیک
برای برخی تیم‌ها، اعتراض به داور به بخشی از تاکتیک بازی تبدیل شده است. مربیان از این حربه برای ایجاد حس «دیگران علیه ما» در بازیکنانشان استفاده می‌کنند و بازیکنان با تجربه می‌دانند که فشار جمعی بر داور ممکن است او را در تصمیم‌گیری‌های بعدی مردد کند. هواداران نیز با هو کردن داور به این فشار می‌افزایند و فضایی ایجاد می‌کنند که هر تصمیم بحث‌برانگیزی را به یک جنجال تبدیل می‌کند.
این رویکرد تنها مختص لیگ ما نیست بلکه حجم اعتراضات در لیگ ایران نشان می‌دهد بسیاری از مربیان و بازیکنان بیش از آنکه روی عملکرد خود تمرکز کنند، درگیر فرافکنی و مقصر جلوه دادن داوران هستند.
اعتراضات به‌حق یا فرار از مسئولیت؟
البته، فوتبال ایران از اشتباهات داوری در امان نبوده است. نبود فناوری‌های کمکی مانند VAR، تصمیم‌گیری را برای داوران دشوار کرده و گاه اشتباهات تاثیرگذاری رخ می‌دهد. اما آیا این اشتباهات آن‌قدر حیاتی هستند که چنین موجی از اعتراضات را توجیه کنند؟ یا فرهنگ اعتراض به داور صرفا راهی آسان برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات عمیق‌تر مانند ضعف تاکتیکی، کمبود کیفیت در ترکیب تیم‌ها یا ضعف بدنی بازیکنان است؟
وقتی پرسپولیس در دیداری حساس برابر سپاهان شکست خورد، مربی تیم بیش از آنکه به فرصت‌های از دست‌رفته تیمش اشاره کند، درباره داوری صحبت کرد. یا وقتی استقلال در خانه امتیاز از دست داد، کاپیتان تیم داور را مقصر دانست، در حالی که اشتباهات دفاعی آشکاری منجر به دریافت گل شده بود. این الگو تکراری است: داور را مقصر بدان تا از پذیرش مسئولیت فرار کنی.
تاثیر این فرهنگ بر فوتبال ایران
این فضای بی‌اعتمادی و اعتراض دائمی پیامدهای جدی دارد. نخست، اعتبار فوتبال ایران را خدشه‌دار می‌کند. وقتی هر بازی با جنجال‌های داوری به پایان می‌رسد، توجه از کیفیت فوتبال به مسائل حاشیه‌ای منحرف می‌شود و هواداران باور می‌کنند که نتایج، نه بر اساس مهارت تیم‌ها، بلکه به دلیل قضاوت‌های نادرست داوران رقم می‌خورد.
دوم، این شرایط فشار زیادی بر داوران وارد می‌کند. داوران می‌دانند که هر تصمیم آنها ممکن است به جنجال رسانه‌ای و حمله‌های باشگاهی تبدیل شود، بنابراین گاهی به جای قضاوت قاطعانه، تصمیماتی محافظه‌کارانه می‌گیرند. این مسئله منجر به داوری‌های ناپایدار و غیرمنسجم می‌شود.
سوم، تأثیر منفی بر ذهنیت بازیکنان دارد. آنها یاد می‌گیرند به‌جای تمرکز بر بهبود عملکردشان، اشتباهات خود را با سرزنش داور توجیه کنند. این نگرش، هنگام انتقال بازیکنان ایرانی به لیگ‌های خارجی مشکل‌ساز می‌شود، جایی که اعتراض‌های مداوم قابل قبول نیست و حرفه‌ای‌گری اهمیت بیشتری دارد.
راه حل چیست؟
پس چگونه می‌توان این فرهنگ را تغییر داد؟ ورود VAR می‌تواند تا حدی از حجم اشتباهات داوری بکاهد. داوران نیز به حمایت بیشتری نیاز دارند. بهبود برنامه‌های آموزشی، افزایش سطح آمادگی جسمانی و تقویت اعتماد‌به‌نفس آنها در مواجهه با اعتراضات، می‌تواند کمک کند. فدراسیون فوتبال ایران هم باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری علیه اعتراض‌های افراطی اعمال کند و با محرومیت‌های جدی‌تر، این رفتار را کنترل نماید.
اما چاره نهایی در جای دیگری است. مربیان، باشگاه‌ها و رسانه‌ها باید روی تحلیل فنی بازی‌ها تمرکز کنند، نه صرفا روی اشتباهات داوران. بازیکنان و مربیان باید مسئولیت‌پذیرتر شوند. فوتبال ورزشی غیرقابل پیش‌بینی است. تصمیمات داوری گاهی به ضرر تیم‌ها خواهد بود، اما تیم‌های بزرگ با افزایش کیفیت و تمرکز خود از تاثیر پیش‌آمدها کم می‌کنند. تا زمانی که این نگرش تغییر نکند، فوتبال ایران همچنان گرفتار چرخه‌ای از اعتراض و جنجال خواهد بود و هر پیشرفت فنی‌ای، زیر برچسب «اشتباه داوری» به فراموشی سپرده خواهد شد.
