تبار سلسله‌های حاکم بر ایران؛ بخش اول از مادها تا خلفای اموی
می‌خواهیم در چند پست به صورت مختصر سلسله‌های حاکم بر ایران را بررسی کنیم و به موضوعاتی مثل تبار، وسعت، پایتخت و ... بپردازیم. در اولین مطلب از این سلسله مقاله نگاهی می‌اندازیم به حاکامن ایران از مادها ت خلفای اموی
مادها
پادشاهی ماد، حکومتی ایرانی بود که از حدود ۶۷۸ پیش از میلاد مسیح تا حدود ۵۴۹ پیش از میلاد در ایران حکومت کرد. مادها ابتدا صرفاً در ناحیه سکونت خودشان یعنی در شمال غربی ایران حکومت می کردند و سپس بر بیشتر فلات ایران حاکم شدند. هگمتانه، پایتخت پادشاهی ماد بود. به نظر می‌رسد که کوروش پادشاهی ماد را منسوخ نکرد، او و جانشینانش، عنوان‌های رسمی شاهان ماد و سیستم مدیریتی آن‌ها را پذیرفتند. در شاهنشاهی هخامنشی، ماد موقعیتش را به عنوان دومین ساتراپ بعد از پارس به دست آورد. اشراف‌زادگان مادی در همان‌جایگاهشان در حکومت کوروش و جانشینانش باقی ماندند. همچنین ذکر شده که علاوه بر پارسی‌ها و عیلامی‌ها، مادی‌ها هم در گارد جاویدان ۱۰ هزار نفری هخامنشی خدمت می‌کردند. پادشاهان ماد به ترتیب دیاکو، فرورتیش، هووخشتره و ایشتوویگو نام داشتند.
هخامنشیان
شاهنشاهی هخامنشی نخستین امپراتوری جهان باستان بود. هخامنشیان از سال۵۵ پیش از میلاد ۳۳۰ پیش از میلاد حکومت کردند. کوروش بزرگ این پاذشاهی را در سال ۵۵۰ پیش از میلاد بنیان‌گذاری کرد. هخامنشیان در دوران خشایارشا به بزرگ‌ترین گسترهٔ خود رسیدند. از شبه‌جزیره کریمه و بالکان و اروپای شرقی در باختر، تا دره سند در خاور امتداد زیر پرچم هخامنشیان بود. این شاهنشاهی بزرگ‌ترین امپراتوری جهان تا بدان روز بود و در مجموع ۵٫۵ میلیون کیلومتر مربع گسترهٔ داشت. همچنین هخامنشیان نخستین ابرقدرت جهان نیز بودند که در پی حمله اسکندر مقدونی به ایران سرنگون شدند. تخت جمشید، پاسارگاد، شوش، هگمتانه و بابل پایتخت های هخامنشیان بودند.
نام پادشاهان هخامنشی
کوروش کبیر
کمبوجیه
داریوش کبیر
خشایارشا
اردشیر اول
خشایارشا دوم
داریوش دوم
اردشیر دوم
اردشیر سوم
ارشک
داریوش سوم
سلوکیان
امپراتوری سِلوکی دولتی یونانی بود که پس از امپراتوری اسکندر و در عصر هلنیستی از ۳۱۲ پ. م تا ۶۳ پ. م بر مناطقی از غرب آسیا حکومت کرد. امپراتوری سلوکی در اوج وسعتش، کشورهای امروزیِ ایران، عراق، کویت، افغانستان، سوریه، فلسطین و بخش‌هایی از ترکمنستان و ترکیه را در بر می‌گرفت. در اواسط سده دوم پیش از میلاد، مهرداد یکم اشکانی، بخش بزرگی از مناطق شرقی امپراتوری سلوکی را فتح کرد. پس از اسکندر و از سال ۳۱۲ پیش از میلاد تا ۲۴۹ پیش از میلاد سلوکیان حاک ایران بودند. سلوکوس یکم، آنتیوخوس یکم و آنتیوخوس دوم پادشاهان سلوکی در ایران بودند.
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/seleucid_empire_alternative_map.jpg" width="960" />
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/prchm-jkhwmt-slwkhyn-skhndr-mqdwny.png" width="960" />
اشکانیان
شاهنشاهی اشکانی که در ادبیات غرب با نام امپراتوری پارت‌ها نیز شناخته می‌شود، از ۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد، قدرت سیاسی و فرهنگی مهم و ایرانی بود که در ایران باستان متمرکز بود و ۴۷۱ سال بر بخش بزرگی از غرب آسیا و آسیای میانه حکومت می‌کرد. در قرن سوم پیش از میلاد اَرشَک این امپراتوری را تأسیس کرد. وی سپس با متحد کردن پارتیان و دیگر اقوام ایرانی علیه سلوکیان قیام کرد و با تثبیت اقتدار، بنیان سلسلهٔ خود را از تبار هخامنشیان برشمارد. مهرداد یکم با فتح سرزمین ماد و میان‌رودان، قلمرو اشکانی را تا حد زیادی گسترش داد و سرانجام شاهنشاهی اشکانی در دوران مهرداد دوم به اوج گستره خود رسید. پهناوری دولت اشکانی در دورهٔ اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا خلیج فارس را شامل می‌شد. به‌دلیل قرار گرفتن جاده ابریشم در گسترهٔ حکومت اشکانی و قرار گرفتن در مسیر بازرگانی بین روم و حوضه مدیترانه با امپراتوری هان در چین، این امپراتوری به مرکزی برای بازرگانی جهانی تبدیل شد. صد دروازه، تیسفون، هگمتانه و مهرداد کرت از پایتخت های اشکانیان بود. اشکانیان ۴۷ پادشاه داشتند.
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/prchm-yrn-dr-zmn-mprtwry-shkhnyn.jpg" width="960" />
ساسانیان
شاهنشاهی ساسانی با نام رسمی ایرانشهر پایان دورهٔ ایران باستان و واپسین شاهنشاهی ایرانی پیش از حمله اعراب به ایران در سدهٔ هفتم و هشتم میلادی بود. ساسانیان از سال ۲۲۴ میلادی تا ۶۵۱ میلادی بر ایران حاکم بودند. شاهنشاهان این دودمان از خاندان ساسان بودند. این شاهنشاهی یکپارچه و نیرومند را اردشیر بابکان با شکست اردوان چهارم، واپسین شاهنشاه اشکانی در نبرد هرمزدگان پایه‌گذاری کرد.شاهنشاهان ساسانی که ریشه شان از پارس بود، بر پهنهٔ بزرگی از غرب آسیا چیرگی یافته و در کنار امپراتوری روم-بیزانس، در گذر بازهٔ زمانی افزون بر ۴۰۰ سال، دو ابرقدرت جهان باستان به شمار می‌رفتند. نخستین پایتخت سلسله ساسانیان اردشیرخوره یا شهر گور بوده است، اما پس از گسترش شاهنشاهی و برای ارتباط مناسب با همه نقاط جغرافیای این شاهنشاهی پهناور در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی که از پیشرفته‌ترین و ثروتمندترین شهرهای زمانه خود و همچنین یک مرکز بزرگ فرهنگی و قلب سیاسی، هنری و فرهنگی ایرانشهر بود به عنوان پایتخت انتخاب شد. پرچم ایران باستان در این دوره، درفش کاویانی بود. ۳۹ پادشاه بر این سلسله تا زمان سقوط حکومت کرد.
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/sasanian-empire-shapur-i.jpg" width="960" />
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/prchm-mprtwry-drfsh-khwyny-ssnyn.png" width="960" />
خلفای راشدین
خلفای راشدین، خلفای اربعه یا چهار یار اصطلاحی است که از سوی مسلمانان سنی در اشاره به چهار شخصی که پس از وفات محمد به خلافت رسیدند، به‌کار می‌رود. این چهار تن به ترتیب عبارت‌اند از: ابوبکر، عمر، عثمان و علی. همچنین برخی منابع اهل سنت، حسن را پنجمین خلیفهٔ راشد و کامل‌کننده خلافت راشدین می‌دانند.
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/mohammad_adil-rashidun-empire-at-its-peak-close.png" width="960" />
خلفای اموی
خلافت اموی یا خلافت بنی امیه دومین خلافت اصلی از مجموع چهار خلافت بزرگ بنیان نهاده شده بعد از درگذشت محمد بود. خلفای اموی همگی از خاندان بنی امیه بودند. عثمان بن عفان سومین خلیفه از خلفای راشدین نیز از بنی امیه بود. معاویه بن ابوسفیان که برای مدتی طولانی در زمان خلفای راشدین فرماندار شام بود در سال ۶۶۱ میلادی سلسله امویان را بنیان نهاد. در تاریخ اسلام بعد از مرگ معاویه، به مدت ۱۲ سال بین مسلمانان بر سر تعیین خلیفه نزاع، کشمکش و درگیری بود. مروان بن حکم که از شاخه‌ی دیگری از قبیله بنی امیه بود، پس از خلافت معاویه دوم، نهایتاً قدرت بنی امیه را تثبیت کرد و عبدالملک مروان نیز با کشتن عبدالله بن زبیر در جریان محاصره مکه که سال ۶۹۲ میلادی رخ داد قدرت امویان را بیش از پیش تثبیت کرد . شام پس از آن به عنوان پایگاه قدرت امویان تقویت شد اما دمشق به عنوان پایتخت امویان باقی ماند. این سلسله از ۶۶۱ میلادی تا ۷۵۰ میلادی قدرت را در دست داشت. امویان ۱۴ خلیف داشتند.
https://www.tarafdari.com/sites/default/files/contents/user9694/content-image/umayyad750adloc-ar.png" width="960" />
