فرم‌های رایج در موسیقی را به زبان ساده بشناسید
فرم در تئوری، اشاره به ساختار یک قطعه دارد. واژهٔ «فرم» به معنی قالب یا شکل است. فرم در یک قطعه موسیقی سعی می‌کند که آن قطعه را با شکستن به اجزای مختلف، توصیف کند. به عبارت دیگر، فرم، ساختمان و نظم یک اثر موسیقایی است و مفاهیمی مشابه در تعریف معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی و مانند آنها دارد.
- آریا | Aria
پیشینه تاریخی فرم آریا به قرن چهاردهم میلادی برمی‌گردد که از کلمه ی یونانی و لاتین "aer" که سبکی برای نواختن و خواندن محسوب میشد گرفته شده است. بعد از قرن شانزدهم، واژه آریا بیانگر فرمی سازی در موسیقی بود.
در اواخر قرن هفدهم بود که آریاها در فرم های بزرگ‌تری مانند اپرا به صورت اثری برای تک خوان آوازی و ارکستر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
- اُپرا | Opera
اثری است دراماتیک که برگرفته از مضمونی خاص (شعر، داستان و...) بوده و آمیزه‌ای از موسیقی و نمایش است که شامل موسیقی سازی و آوازی که در چندین بخش با عنوان پرده اول و ... اجرا می‌شود.
اپرا از باارزش ترین پدیده‌های تاریخ موسیقی است.
- اُراتوریو | Oratorio
این فرم از موسیقی نیز همانند اپرا، شاخه‌ای از موسیقی دراماتیک است چرا که موضوع آن از کتابهای مذهبی گرفته شده و برای آواز به صورت تک خوانی با گروه کر و همراهی ارکستر نوشته میشد.
عموماً این اثر در سالن‌های کنسرت و کلیسا اجرا شده است.
- اُورتور | Overture
قطعه‌ای که برای اجرا توسط ارکستر در آغاز اپراها و اوراتوریوها و به عنوان مقدمه نواخته می‌شود اورتور نام دارد.
دقت داشته باشید که مقدمه‌های ارکستری برای پرده هایی غیر از پرده اول، پرلود نامیده می‌شود.
- پوئم سمفونیک | Symphonic Poem
اثری است دراماتیک که در یک بخش (موومان) بر مبنای داستانی کوتاه، رمان، روایت افسانه، شعر و... برای ارکستر سمفونیک تصنیف می‌شود؛ این فرم موسیقی را فرانتس لیست، نوازنده و آهنگساز مجارستانی دوره رمانتیسم، ابداع کرد.
- سونات | Sonata
سونات، فرمی است برای موسیقی سازی که در بخشهای مختلف (موومان‌های مختلف)، نوشته می‌شود. هر یک از بخشها دارای وحدت مختص به خود هستند که در نهایت با قسمت اول سونان وحدت کلی را ایجاد میکنند این فرم بیشتر برای ساز به تنهایی (تک‌نوازی) و یا بخش همراهی کننده کوچکی نوشته شده است.
- سوئیت | Suit
این فرم در قرن چهاردهم با به هم پیوستن حرکتهای موزون قدیمی (چهار رقص) و اجرای آنها شکل گرفت. امروزه سوئیت در موسیقی جَز، مجموعه‌ای از قطعه های به هم پیوسته است که به صورت تکی و با ارکسترال اجرا می شوند.
- سمفونی | Symphony
اثری است که برای ارکستر نوشته شده و دارای سه یا چهار بخش مجزا (موومان) است.
این اثر در قرن هجدهم میلادی شکل گرفت و آهنگسازان بزرگی چون جوزف هایدن، بتهوون و موتزارت در شکل‌گیری آن نقش به‌سزایی داشتند.
درواقع یک سمفونی، بزرگ‌ترین اثری است که برای یک ارکستر نوشته می‌شود.
- کانن | Canon
کانن فرمی برای موسیقی‌سازی است که در آن ملودی در بخشهای مختلف صدایی با فاصله های منظم و طبق قوانین پُلی‌فونی مورد تقلید قرار می‌گیرد.
- کانتات | Conata
کری است که برای یک خواننده به صورت تک‌خوان آوازی و بخش همراهی‌کننده و گاهی نیز برای گروه کر نوشته می‌شده است.
این فرم در دوران باروک بسیار مرسوم بوده و برای مضامین عبادتی مورد استفاده قرار می گرفته است.
- کوآرتت زهی | String Quartet
به صورت کلی اثری که برای چهار ساز، خواننده و یا ترکیبی از آن دو نوشته شود، کوآرتت نام دارد.
حال اگر این اثر برای دو ویولن ویولن آلتو و ویولنسل تصنیف شود، کوآرتت زهی نامیده می‌شود، درواقع کوآرتت زهی یک نوع موسیقی مجلسی محسوب می‌شود.
موسیقی مجلسی (Orchestral Session)، فرمی است که برای تعداد کمی ساز (دو تا هشت ساز) و برای اجرا در سالن‌های کوچک یا اجرا در خانه نوشته می‌شود.
- کنسرتو | Concerto
ایده این فرم، اجرای یک ساز یا خواننده به صورت تکی در مقابل ارکستر و یا گروهی از سازهای دیگر است که همگی آنها نقش همراهی‌کننده برای بخش سولو را بر عهده دارند.
کنسرتو معمولا در سه بخش (موومان) نوشته شده که بخش سولو اهمیت بیشتری نسبت به ارکستر دارد. شایان ذکر است که این فرم در دوران باروک با عنوان کنسرتو گروسو به کار می‌رفته است.
- فوگ | Fugue
فوگ اثری است که بر پایه تکرار یک درون مایه نوشته می‌شود که باید در بخشهای مختلف صدایی (دو یا چند صدا) تکرار شود.
نوشتن فوگ نیاز به داشتن علم کنترپوآن دارد.
- مادریگال | Madrigal
اثری است که مضمون غیر مذهبی دارد و برای یک بخش آوازی و یا چند بخش به صورت پلی‌فونیک نوشته می‌شود؛ این فرم در قرن چهاردهم و در ایتالیا به شهرت رسید.
- موتت | Motet
موتت فرمی رایج در قرون سیزدهم تا شانزدهم میلادی بود. این اثر مضمونی عبادت‌گونه مذهبی داشت و معمولا توسط گروه کر و بدون همراهی اجرا میشد.
- نُکتورن | Nocturne
در لغت‌نامه به معنای شبانگاهی، اثری است که معمولا با تمپوی کند نواخته می‌شود و حالتی شاعرانه و تغزلی را بیان می‌کند.
بهترین نکتورن‌ها در تاریخ، توسط فردریک شوپن، آهنگساز لهستانی برای پیانو تصنیف شده‌اند.
