گریزگاهی برای رهایی از تکرار نام روستا با طبیعت گره خورده است ....
نوروز امسال به کجا سفر کردید؟ سال گذشته و سال‌های پیش از آن چطور؟ آمارها نشان می‌دهند بیشترین تعداد گردشگران، مراکز استان‌ها و شهر‌ها را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. شهرهایی مثل مشهد، شیراز، اصفهان و مناطق شمالی کشور در ایام تعطیلات مملو از مسافرانی است که برای رهایی از روزمرگی و دغدغه‌های معمول و به قصد زیارت یا سیاحت راهی این شهر‌ها شده‌اند؛ اما شما اگر می‌خواهید چند روزی از هیاهو و آلودگی شهر دور باشید و روحیه‌ای تازه کنید، بد نیست سفر به روستا را نیز تجربه کنید.
نام روستا با طبیعت گره خورده است. اگر بخواهید روستایی را در ذهن خود مجسم کنید آنچه در خیال شما راه پیدا می‌کند دشت‌هایی سرسبز است با چشمه‌هایی پر آب، درختان بلندی که باد شاخ و برگ آنان را به هم می‌زند و طنینی خوش ایجاد می‌کند، صدای زنگوله گوسفندان و چهچهه بلبلان و آواز پرندگان. این فضایی است که حتی تصور آن سلول‌های خاکستری مغز را منبسط می‌کند و به شما و البته ما آرامش می‌دهد.
در کنار جاذبه‌های طبیعی از این دست، اگر علاقه‌مند به بازدید از آثار باستانی هستید و مشاهده تمدن گذشتگان برای شما لذتبخش است، اگر به معماری سنتی این مرز و بوم علاقه‌مندید یا چنانچه قصد دارید از چشمه‌های آب معدنی برای درمان بهره بگیرید، کم نیستند روستاهایی که می‌توانند این امکانات را در اختیار شما قرار دهند.
ماسوله، ابیانه، میمند و تعداد انگشت شمار دیگری از این روستاها را کمابیش می‌شناسیم؛ اما اینها بخش کوچکی از ۳۸۵ روستایی هستند که جاذبه‌های آنها ارزش یک بار دیدن را دارد و به گفته محمدرضا اکبری، روستاهای هدف گردشگری نامیده می‌شوند: «روستاهایی را هدف گردشگری می‌شناسیم که دارای بالاترین جاذبه گردشگری روستاهای منطقه از لحاظ تاریخی، فرهنگی، باستانی، معنوی یا طبیعی باشند. برای مثال، روستایی مانند میمند که از لحاظ معماری حتی در سطح جهان منحصر به فرد و بی‌نظیر است جزو روستاهای هدف گردشگری قرار می‌گیرد.»
تعدادی از این روستاها را معاونت دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور شناسایی و پیشنهاد کرده است، بعضی را که دارای بافت قدیمی و با ارزش هستند، بنیاد مسکن انتخاب و معرفی کرده است و تعدادی نیز دارای آثار تاریخی ثبت شده بودند و به وسیله معاونت حفظ، احیا و مرمت آثار و بنای تاریخی سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد شده‌اند. در نهایت کمیته گردشگری روستایی و عشایری با بررسی موارد پیشنهادی، روستاهایی را که بالاترین جاذبه را دارند و اهمیت خاصی داشته باشند، انتخاب و در فهرست روستاهای هدف گردشگری قرار می‌دهد.
● یک تیر و چند نشان
وقتی به مسافرت می‌روید اولین کار پیدا کردن مکانی مناسب برای چند روز اقامت است. از طرفی انتظار دارید بتوانید براحتی از جاذبه‌های محل بازدید و از امکانات موجود استفاده کنید. واقعیت این است که روستاهای ما از امکانات لازم برای پذیرایی از گردشگران بی‌بهره هستند، بویژه اگر قرار باشد گردشگری روستایی و عشایری ما جنبه بین‌المللی پیدا کند، این مشکل بیشتر نمود پیدا می‌کند.
رفع این مشکل و اهداف دیگری که کارشناس مسوول ارزیابی طرح‌های دفتر طرح‌های توسعه و تجهیزات معاونت سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به آن اشاره می‌کند، دست به دست هم داده‌اند تا طرح روستاهای هدف گردشگری مطرح و روی آن برنامه‌ریزی شود.
اکبری در این زمینه می‌گوید: اختلالی که به دلیل حضور گردشگران در زندگی روزمره روستاییان ایجاد می‌شد و تاثیرات سوء ناشی از این رفت و آمدها بر فرهنگ روستایی از یک طرف و این که ممکن بود بعضی از روستاییان برای اسکان مسافران دست به ساخت و سازهایی بزنند که محیط پرجاذبه روستا را به مرور زمان از میان ببرند و تخریب کنند. از طرف دیگر باعث شد سازمان برای حفظ و نگهداری این روستاها و نیز به منظور توسعه گردشگری در جهت رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال و توسعه فرهنگی، بحث روستاهای هدف گردشگری را مطرح کند.
در زمینه گردشگری روستایی، یکی از اولین نگرانی‌هایی که دوستداران طبیعت را آزار می‌دهد بر هم خوردن اصالت روستا و محیط زیست آن است؛ اما اکبری با ذکر این مطلب که برای حفظ محیط زیست روستا و نیز بافت اصیل روستایی مکان‌هایی در خارج از منطقه برای احداث تاسیسات گردشگری در نظر گرفته می‌شوند، ما را آسوده خاطر می‌کند.
در حال حاضر، مطالعات طرح راهبردی ساختاری برای توسعه گردشگری با توجه به توسعه پایدار برای این روستاها در دست اقدام سازمان است و از میان این ۳۸۵ روستا توسط سازمان مرکزی و از محل اعتبارات ملی ۴۰ روستا در سال گذشته در سطح کشور، مطالعه مکان‌یابی شده و در مرحله نقشه‌برداری است. ۵۲ روستای دیگر نیز مشخص شده‌اند که اجرای طرح در آنها امسال به مناقصه گذاشته شده است.
کارشناس سازمان میراث فرهنگی درخصوص کم و کیف کار توضیح می‌دهد: «کشور از این نظر به ۵ منطقه تقسیم شده و هر منطقه ۱۰ روستا را شامل می‌شود. مکان‌یابی و ضرورت تاسیس و نوع مکان اقامتی و دیگر نیازمندی‌های گردشگران را مشخص کرده و نقشه کلی کار را ارائه می‌کنند. این نقشه در اختیار سرمایه‌گذارانی که گاه از میان روستاییانی هستند که شرکت تعاونی تشکیل داده قرار می‌گیرد».
معاونت دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و همیاری‌های وزارت کشور برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری، اعتباراتی برای هر روستا در نظر گرفته است که آن را در اختیار دهیار قرار می‌دهد و با کمک روستاییان اقدام به احداث این تاسیسات می‌کند. تاکنون یک فاز از این طرح تا مرحله نقشه‌برداری پیش رفته است.
● فاصله بین حرف تا عمل
طرح روستاهای هدف گردشگری، آن گونه که محمدرضا اکبری می‌گوید قرار است با مطالعات همه جانبه زیست محیطی و با در نظر گرفتن تاثیرات چندجانبه‌ای که بنا به نظر کارشناسان می‌تواند بر بافت روستایی داشته باشد، برای توسعه گردشگری روستایی و در نتیجه ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و به طور کلی توسعه پایدار با توجه به برنامه چهارم توسعه و چشم‌انداز ۱۴۰۴ انجام شود. این بحث ابتدا در دولت قبل مطرح شده و دولت نهم نیز با جدیت پیگیر آن است.
برنامه ملی که برای توسعه گردشگری در دست تدوین است، این امیدواری را ایجاد می‌کند که با تغییر دولت‌ها طرح روستاهای هدف گردشگری در سایه قرار نگیرد و به فراموشی سپرده نشود.
معلوم نیست چند سال دیگر باید منتظر بمانید تا بتوانید برای بازدید از مناطق روستایی کشور با فراغ بال سفر کنید؛ اما موانع موجود در برابر آرامشی که در نتیجه اقامتی چند روزه در یکی از روستاهای کشور و احیانا در چادر یا در منازل یکی از اهالی به دست می‌آورید، چندان قابل توجه نیست. پس بهتر است این بار که برای مسافرت برنامه‌ریزی می‌کنید، مسیر خود را از مراکز استان‌ها تغییر دهید و کمی بیشتر از زندگی ماشینی فاصله بگیرید. فراموش نکنید روستاها به همین شکلی که دارند زیبا هستند. بد نیست همه ما مراقبت کنیم تا صفا و صمیمیت و ساده‌زیستی روستایی تحت تاثیر فرهنگ شهرنشینی قرار نگیرد.
