✍ارشک یکم بنیانگذار امپراتوری اشکانیان
اَرشَک یکم نخستین پادشاه پارت و همچنین بنیانگذار و نام دهنده سلسله اشکانی بود که از سال ۲۴۷ قبل از میلاد تا ۲۱۷ قبل از میلاد حکومت کرد. او رهبر قبیله پارتی یکی از سه قبیله‌های اتحادیه داهه بود و توانست در میانه قرن سوم پیش از میلاد آندراگوراس حاکم ایالت پارت (امروزه شامل بخش‌هایی از ترکمنستان و ایران است) که علیه سلسله سلوکیان علم طغیان برافراشته بود را شکست بدهد و سلسله خود را تاسیس کند. او بقیه دوران سلطنت خود را به استوار کردن حاکمیت خود در این منطقه سپری کرد و با موفقیت تلاش‌های سلوکیان برای بازپس گیری پارت را ناکام گذاشت. به دلیل دستاوردهای ارشک یکم وی به یک شخصیت محبوب در میان پادشاهان آینده اشکانی تبدیل شد و آنها از نام اشک به عنوان نام سلطنتی خود استفاده کردند. هنگام مرگ او ارشک پایه های یک دولت قدرتمند را بنیان نهادکه سرانجام تحت پادشاهی نوه برادرش مهرداد یکم که عنوان سلطنتی خاور نزدیک باستان شاهنشاه را برای خود برگزید به شاهنشاهی تبدیل شد.
|
منابع درباره اشک اول تفاوت های زیادی با هم دارند. او را بیشتر از طریق منابع یونانی و رومی می‌شناسند که به دلیل جنگ‌های بعدی ایران و روم در زمان اشکانی با او و سلسله‌اش خصمانه بودند. در تاریخ ملی ایران تبار وی به چندین شخصیت اسطوره‌ای از جمله کی کاواد، کی آرش، دارا پسر همای یا آرش کمانگیر قهرمان نامدار ایرانی می‌رسد. وابستگی ارشک به آرش ناشی از شباهت نام آنها و سکه های ارشک که از او به عنوان یک کماندار تقلید می‌کند است. بنا بر گفته مورخ رومی امیانوس مارسلینوس اشک راهزنی فقیر بود که به پارت حمله کرد و آنجا را فتح کرد و ساتراپ آنجا آندروگوراس که از سلسله سلوکیان اعلام استقلال کرده بود را می‌کشد. |
|
در حدود سال ۲۵۰ پیش از میلاد ارشک و پیروان پارتی اش، شهر قوچان را که نزدیک دره اترک قرار داشت تصرف کردند.چند سال بعد احتمالا حدود ۲۴۷ پیش از میلاد اشک در شهر آساک شهری که خود تسیس کرده بود تاجگذاری کرد. به‌طور کلی تصور می‌شود که تاجگذاری وی در آساک به عنوان آغاز سلسله اشکانی است. حدود ۲۴۵ پیش از میلاد آندراگوراس فرمانروای سلوکی پارت استقلال خود را از پادشاه سلوکی سلوکوس دوم کالینیکوس اعلام کرد و شاه مستقلی شد و برای خود سکه ضرب کرد. پس از جدا شدن پارت از امپراتوری سلوکی و در نتیجه از دست دادن پشتیبانی نظامی سلوکی آندراگوراس در حفظ مرزهای خود دچار مشکل شد و حدود ۲۳۸ سال قبل از میلاد پارتی ها تحت فرماندهی ارشک و برادرش تیرداد اول حمله کردند. ارشک کنترل پارت و استوا منطقه شمالی پارت که مرکز اداری آن قوچان بود را از دست آندراگوراس گرفت. اندکی بعد پارتی ها بقیه پارت را از آندراگوراس گرفتند و در این راه او را کشتند با فتح پارت اشکانیان در منابع یونانی و رومی به پارتی معروف شدند. این اصطلاح توسط نویسندگان مدرن غربی نیز به طور منظم مورد استفاده قرار گرفته‌است. ایالت همسایه هیرکانیا نیز مدت کوتاهی توسط پارتی ها فتح شد. در سال ۲۲۸ قبل از میلاد یک عملیات بازپس گیری توسط سلوکیان به فرماندهی سلوکوس دوم انجام شد که برای ارشک که در همان زمان با دیودوت دوم حاکم یونانی-باکتریایی در حال جنگ بود مسئله ساز بود بنابراین برای جلوگیری از جنگ در دو جبهه ارشک به سرعت با دیودوت دوم پیمان صلح منعقد کرد.با این وجود او نتوانست جلوی لشکرکشی سلوکی را بگیرد و مجبور شد از پارت به مقصد آسیای میانه عقب‌نشینی کند و در آنجا به آپاسیاک پناه برد. در نتیجه پارت هرچند به مدت کوتاهی فتح شد. به دلیل مشکلات موجود در مناطق غربی امپراتوری سلوکی سلوکوس دوم مجبور به ترک پارت شد این امر به ارشک فرصت داد تا سرزمین های از دست رفته خود را به دست آورد و به احتمال زیاد سلطه خود را به سمت جنوب نیز گسترش دهد.در واقع عقب نشینی ارشک به آپاسیاک شاید اقدامی استراتژیک بود زیرا سلوکوس دوم نه از منابع تعقیب وی برخوردار بود و نه زمان انعقاد پیمان صلح. ارشک همچنین با پادشاهی یونانی-باختری اتحاد ایجاد کرد که تأیید شده ارتباط بین دو قدرت به احتمال زیاد از مدت‌ها پیش برقرار شده بود. طبق گفته مورخ رومی ژوستین ارشک «دولت اشکانی را تأسیس و تثبیت کرد سربازهایی را اخذ کرد قلعه‌ها ساخت و شهرهایش را تقویت کرد.» او غیر از آساک شهر دارا را نیز در کوه زاپورتنون مکانی در پارت بنیان نهاد.نسا نیز به همین ترتیب توسط ارشک تأسیس شد و تا قرن اول پیش از میلاد به عنوان اقامتگاه سلطنتی اشکانیان مورد استفاده جانشینانش قرار گرفت. |
|
میراث ارشک: اعتبار ارشک تا مدت ها پس از مرگش پا بر جا ماند. همانطور که ایزیدور خاراکسی گزارش می دهد بیش از دو قرن پس از مرگ او آتشی جاودانه به افتخار او همچنان در شهر آساک روشن نگهداشته می شد. این امر نشان می دهد که عمل اعلام پادشاه اهمیت دینی داشته است. به احتمال زیاد به عنوان آتش خاندان اشکانیان عمل می کرد که احتمالا به منظور برجسته کردن وارثان امپراتوری هخامنشی ایجاد شده است. با توجه به دستاوردهای خود او به عنوان پدر ملت شناخته شد و نام او به افتخار سلطنتی تبدیل شد که توسط همه پادشاهان اشکانی به دلیل تحسین از دستاوردهای او استفاده می شد. همچنین اشکانیان را با فرمانروای افسانه‌ای کیانیان، کی آرش، پیوند داد که ساکنان شرق ایران مانند اشکانیان و داهائی ها سلسله‌ا ش را باید هنوز به یاد داشته باشند. یک ادعای ساختگی بعدها از قرن دوم قبل از میلاد به بعد توسط اشکانیان مطرح شد که ارشک را از نوادگان شاه شاهان هخامنشی اردشیر دوم نشان می داد. |
ویرانه های شهر نسا:
https://s6.uupload.ir/files/nisa-overview-2015_vox2.jpg" width="600" />
