نگاهی به ضعف ژانر ورزشی در سینمای ایران/ از «ببر مازندران» و «یاس‌های وحشی» تا «بیرو» و «خلیل عقاب»
ژانر ورزشی در سینمای ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته اما فیلم‌های شاخصی نیز با محوریت ورزش ساخته شده است.
https://www.tarafdari.com/" target="_blank">طرفداری| ژانر ورزشی در سینما و تلویزیون، مخاطبان خاص خود را دارد و کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی، بودجه هنگفتی را برای ساخت آثاری در این ژانر هزینه می‌کنند. این ژانر معمولا به دو بخش تقسیم می‌شود؛ درام‌های زندگی‌نامه‌ای با محوریت سرگذشت چهره‌های مشهور از دنیای واقعی و بخش دوم قصه‌هایی با درون‌مایه ورزشی که ممکن است خیالی یا آمیخته با ژانری دیگر باشند.
در ایران هم فیلم‌هایی از گذشته تا امروز در ژانر ورزشی ساخته شده اما در مقایسه با دیگر ژانرها بسیار کمرنگ و کم‌تعداد بوده است. ژانر ورزشی مانند علمی - تخیلی و ترسناک جزو ژانرهای کمتر پرداخته‌شده در سینمای ایران است؛ ژانرهایی که به دلیل نگرانی سرمایه‌گذاران، تهیه‌کنندگان و کارگردانان از شکست در گیشه یا ناتوانی در ارائه اثری ارزشمند مغفول مانده و تعداد آثار شاخص در آن از انگشتان دو دست فراتر نمی‌رود.
یکی از شاخص‌ترین آثار این ژانر «ببر مازندران» اثر ساموئل خاچیکیان فیلمساز صاحب‌سبک سینمای ایران در سال 1347 است. در این فیلم امامعلی حبیبی، ستاره کشتی ایران و دارنده نخستین مدال طلای المپیک همراه با استاد و مربی‌اش حبیب‌الله بلور جلوی دوربین رفت. «عمو فوتبالی» ساخته سعید مطلبی در سال 1354 با نقش‌آفرینی ایرج قادری و بهمن مفید، بازیگران مشهور وقت نیز جزو فیلم‌های قابل توجهی بود که به طرفداران متعصب فوتبال پرداخت و فروش متوسطی هم در گیشه داشت.
بعد از انقلاب فیلم‌هایی مثل «خط پایان»، «یاس‌های وحشی» و «شیرهای جوان» ساخته و اکران شدند. بسیاری از نوجوانان به واسطه فیلم «یاس‌های وحشی» به هنرهای رزمی علاقه‌مند شدند. البته باید به کاراکتر متفاوت جمشید هاشم‌پور (آریا) با سری تراشیده در فیلم‌های اکشن هم اشاره کرد که چهره محبوب پسرها بود و در سریال «نیسان آبی» نیز به شکلی طنز به تصویر کشیده شد.
فیلم «آفساید» به دست جعفر پناهی کارگردان بین‌المللی سینمای ایران هم از دیگر فیلم‌های ورزشی شاخص ایران محسوب می‌شود. آثار سینمایی و مستندی مانند «عرق سرد»، «سونامی»، «من ناصر حجازی هستم»، «غلامرضا تختی»، «فرشاد آقای گل»، «سفمونی حمید»، «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» و «بیرو» هم به شکل مستقیم و غیرمستقیم به نمایش گوشه‌ای از زندگی ورزشکاران نامدار مثل غلامرضا تختی، ناصر جازی، حمید علیدوستی، فرشاد پیوس و نیلوفر اردلان پرداختند.
البته در تاریخ سینمای ایران نمی‌توان فیلمی ورزشی یافت که به قدرت و درخشش «گاو خشمگین» اثر جاودانه مارتین اسکورسیزی، «راکی» با نویسندگی و هنرنمایی سیلوستر استالونه یا «عزیز میلیون دلاری» ساخته هنرمندانه کلینت ایستوود باشد. در سال‌های اخیر نیز فیلم «فورد در برابر فراری» با نقش‌آفرینی کریستین بیل و مت دیمون رفاقت پیچیده کن مایلز و کرول شلبی، دو راننده نامدار در دنیای واقعی را به زیبایی به تصویر کشید و نظر مثبت مخاطبان و تحسین منتقدان را به همراه داشت.
حالا هم خبر آمده «آشیانه عقاب» مستندی درباره زندگی و کارنامه حرفه‌ای و هنری خلیل طریقت پیما (خلیل عقاب) با فیلمبرداری مراسم خاکسپاری او به پایان می‌رسد. این مستند حاصل 10 سال همراهی مریم اسلوبی کارگردان این مستند با خلیل عقاب است. مراسم تشییع این چهره مشهور امروز (دوشنبه 4 اردیبهشت 1402) در زورخانه «پهلوان عقاب» واقع در مجموعه ورزشی ۲۲ بهمن برگزار شد.
خلیل عقاب دارنده رکورد گینس به دلیل بلند کردن فیل هزار و 408 کیلویی و نخستین پایه‌گذار سیرک بین‌المللی در ایران بود. «پدر سیرک ایران» تجربه حضور در سینما را هم داشت. مشهورترین تجربه او «مردان خشن» به کارگردانی صابر رهبر بود که در آن با محمدعلی فردین و جمشید مشایخی همبازی شد.
با این وجود همچنان ژانر ورزشی فاصله زیادی با دیگر ژانرها به‌ویژه در ایران و سینمای رو به افول کشور دارد؛ سینمایی که بار اقتصادی‌اش را فیلم‌های کمدی به دوش می‌کشند و هر از چند گاهی فیلمی جدی اکران شده و به ندرت ماندگار می‌شود. نگاهی به فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران نشان می‌دهد در جمع 10 فیلم بالانشین، تنها دو فیلم هستند که کمدی نیستند! «متری شیش و نیم» و «ملاقات خصوصی» که آنها نیز نهم و دهم بوده و هشت رتبه نخست را فیلم‌هایی کمدی با شوخی‌هایی عمدتا جنسی به خود اختصاص داده‌اند.
