معجزه روی یخ | مسابقه‌ای که بزرگ‌ترین شگفتی تاریخ المپیک لقب گرفت

اختصاصی طرفداری - تا قبل از دهه نود میلادی ورزشکاران حرفه‌ای اجازه حضور در مسابقات المپیک را نداشتند، در ورزش هاکی روی یخ نخستین بار در سال 1998 بود که با توافق فدراسیون جهانی هاکی روی یخ و لیگ حرفه‌ای امریکای شمالی NHL اجازه حضور برترین بازیکنان این ورزش در رقابت‌های المپیک صادر شد. تا پیش از آن کشورهای بلوک شرق با آماتورسازی بازیکنان حرفه‌ای خود قدرت برتر مسابقات المپیک زمستانی بوده و تیم هاکی روی یخ شوروی سابق بین سال‌های 1964 تا 1992 در 7 دوره از 8 المپیک برگزار شده به مدال طلا رسیده بود. تنها شکست تیم قدرتمند شوروی در این دوره زمانی در سال 1980 و در لیک پلاسید اتفاق افتاد، جایی که تیمی منتخب از بازیکنان آماتور امریکایی موفق شد تا با شکست شوروی به مدال طلا برسد. رسانه‌های امریکا از این مسابقه که روز 22 فوریه 1980 برگزار شد، به عنوان معجزه روی یخ یاد می‌کنند. کمیته بین‌المللی المپیک نیز این رویداد را بزرگ‌ترین شگفتی تاریخ المپیک قلمداد کرده است!

پیش زمینه

المپیک 1980 در لیک پلاسید ایالت نیویورک در حالی برگزار می‌شد که دو کشور امریکا و شوروی در بحبوحه جنگ سرد در بدترین دوره روابط خود به سر می‌بردند و اشغال افغانستان توسط ارتش شوروی مدت کوتاهی پیش از شروع مسابقات المپیک باعث شده بود تا رئیس جمهور وقت امریکا پیشنهاد تحریم المپیک تابستانی 1980 مسکو که چند ماه بعد از المپیک زمستانی برگزار می‌شد را روی میز خود داشته باشد. (تصمیمی که در نهایت عملی شد)

تیم ملی هاکی روی یخ شوروی در آن مقطع زمانی قدرت بلامنازع هاکی جهان بود، این تیم از 1964 تا 1976 در چهار دوره متوالی المپیک به مدال طلا رسیده و از 16 دوره گذشته مسابقات قهرمانی جهان نیز 13 مدال طلا کسب کرده بود! با اینکه تمام بازیکنان حاضر در این تیم شغل دیگری به جز ورزش نداشتند اما ثبت نام آن‌ها در مشاغل فرضی باعث می‌شد تا بتوانند به عنوان ورزشکاران آماتور در مسابقات جهانی و المپیک شرکت کنند، امری که باعث برتری مطلق شوروی نسبت به تیم‌های ملی کانادا و امریکایی می‌شد که اجازه استفاده از بهترین نفرات شاغل در NHL را نداشتند. با این وجود مسابقات متعددی بین تیم ملی شوروی و تیم‌های منتخب NHL در طول سالیان گذشته برگزار شده بود، رقابت‌هایی که نتایج آن نشان می‌داد که حتی در صورت استفاده از بازیکنان حرفه‌ای نیز تیم شوروی همچنان بهترین تیم جهان است!

تیم ملی امریکا با مربیگری هرب بروکس جوان‌ترین تیم این کشور در تاریخ مسابقات المپیک بود، این تیم با میانگین سنی 21 سال در حالی به عنوان میزبان در المپیک لیک پلاسید شرکت می‌کرد که کمتر کسی شانس کسب مدال برای آنان تصور می‌کرد. اما بروکس که با رویای قهرمانی المپیک و شکست تیم شوروی هدایت تیم ملی کشورش را بر عهده گرفته بود با ایده‌های تمرینی جدید و پرفشار پس از چند ماه آماده‌سازی راهی میدان المپیک 1980 شد. بروکس اعتقاد داشت که برای شکست شوروی تیمش نیاز به بالاترین سطح آمادگی بدنی دارد تا بتواند 60 دقیقه پا به پای بهترین تیم جهان اسکیت کند. سه روز قبل از شروع مسابقات تیم امریکا در دیداری دوستانه در سالن مدیسون اسکوئر گاردن نیویورک مقابل شوروی قرار گرفت و در رقابتی یکطرفه 10-3 مقابل حریف باتجربه خود شکست خورد. در آن زمان و پس از این شکست سنگین ایده کسب مدال طلای المپیک بیش از حد رویاپردازانه به نظر می‌رسید!

المپیک 1980 لیک پلاسید

مسابقات هاکی روی یخ المپیک زمستانی 1980 با شرکت 12 تیم در دو گروه 6 تیمه در شرایطی آغاز شد که دو تیم برتر هر گروه به مرحله نهایی صعود می‌کردند. امریکای میزبان در مسابقه اول مقابل سوئد قرار گرفت و در حالی که تا آخرین دقیقه از حریف خود 2-1 عقب بود با گلزنی بیل بیکر در فاصله 27 ثانیه به پایان مسابقه به تساوی 2-2 دست یافت. شاگردان بروکس در دیدار دوم مقابل چکسلواکی دومین تیم قدرتمند جهان قرار گرفتند و با نمایشی فوق‌العاده 7-3 از سد حریف گذشتند. نتیجه‌ای که نگاه‌ها را نسبت به تیم هرب بروکس تغییر داد. امریکا در سه مسابقه بعدی نیز به ترتیب با نتایج 5-1، 7-2 و 4-2 از سد تیم‌های نروژ، رومانی و آلمان غربی گذشت تا به دلیل تفاضل گل کمتر پس از سوئد به عنوان تیم دوم راهی مرحله نهایی شود.

در گروه دیگر نیز تیم ملی اتحاد جماهیر شوروی مطابق پیش‌بینی‌ها مقتدرانه و با 5 پیروزی به عنوان تیم نخست همراه با فنلاند راهی دور نهایی شد. شاگردان ویکتور تیخونوف سرمربی شوروی با پیروزی 16-0 مقابل ژاپن، 17-2 در برابر هلند، 8-1 مقابل لهستان، 4-2 روبروی فنلاند و 6-4 برابر کانادا با زدن 51 گل در دور مقدماتی بی‌رقیب نشان می‌دادند. بر اساس قوانین مسابقات مرحله نهایی به شکل دوره‌ای و بین 4 تیم صعود کننده شوروی، سوئد، فنلاند و امریکا برگزار می‌شد، با ذکر این نکته که تساوی 2-2 سوئد و امریکا و همینطور پیروزی 4-2 شوروی مقابل فنلاند در دور اول نیز در این مرحله منظور شده بود.

سخنان مشهور بروکس پیش از مسابقه

دیدار امریکا و شوروی در روز 22 فوریه 1980 اولین مسابقه دور نهایی بود، دیداری که در نهایت تکلیف قهرمان مسابقات را نیز مشخص کرد. دشمنی امریکا و شوروی که در آن زمان به اوج خود رسیده بود حساسیت این دیدار (در ورزشی محبوب در هر دو کشور) را بسیار بیشتر از قبل کرده بود. جملات هرب بروکس لحظاتی پیش از شروع مسابقه در جمع بازیکنانش یکی از سخنرانی‌های ماندگار تاریخ ورزش امریکا است:

لحظات بزرگ از فرصت‌های بزرگ متولد می‌شوند و این همان چیزی است که شما امشب در اختیار دارید. چیزی که با تلاش به دست آوردید. امشب، همین بازی.

اگر ما 10 بار مقابل آن‌ها بازی کنیم، احتمالا 9 بار ببازیم ولی نه این بازی، نه امشب. امشب باهاشون اسکیت می‌کنیم، امشب پا به پا شون حرکت می‌کنیم و خاموششان می‌کنیم، چون می‌توانیم. امشب ما بهترین تیم هاکی دنیا هستیم. شما برای هاکی بازی کردن متولد شدید، تک تک شما. تقدیر شما بود که امشب اینجا باشید. این نوبت شما است، دوره آن‌ها تمام شده.

خسته شدم از شنیدن این که شوروی چه تیم هاکی بزرگی است، برن به درک. امشب نوبت شماست. حالا برید و ببرید.

گزارش مسابقه

این دیدار مطابق پیش‌بینی با برتری مطلق بوریس میخایلوف ستاره هاکی شوروی و یارانش آغاز شد و این تیم پس از 9 دقیقه توسط ولادیمیر کروتوف به گل نخست رسید. در ادامه در حالی که شوروی در تلاش برای زدن گل دوم بود، ضربه باز اشنایدر از راه دور و زاویه بسته به تور دروازه ولادیسلاو ترتیاک چسبید تا نتیجه 1-1 مساوی شود. دقایقی بعد شوروی توسط سرگی ماکاروف گل دوم را نیز به ثمر رساند تا 2-1 از حریف پیش بیفتد. در حالی که زمان نخست این دیدار رو به پایان بود شوت دیو کریستین از فاصله 30 متری با دفع ناقص دروازه‌بان شوروی مواجه شد تا مارک جانسون با استفاده از ریباند در فاصله 1 ثانیه تا پایان زمان نخست گل مساوی را به ثمر برساند، 20 دقیقه نخست این دیدار با نتیجه 2-2 مساوی به پایان رسید.

مسابقات هاکی روی یخ در سه زمان 20 دقیقه‌ای برگزار می‌شود، سرمربی شوروی که از عملکرد دروازه‌بان خود راضی نبود در آغاز وقت دوم ولادیسلاو ترتیاک که در آن زمان بهترین دروازه‌بان جهان محسوب می‌شد را بیرون کشید تا ولادیمیر میشکین به جای وی درون دروازه قرار بگیرد، تصمیمی که تیخونوف سرمربی شوروی بعدها از آن به عنوان بزرگترین اشتباه زندگی خود نام برده است! شوروی در زمان دوم نیز تیم برتر میدان بود و توانست در همان سومین دقیقه این پریود توسط الکساندر مالتسف به گل سوم دست پیدا کند. 20 دقیقه دوم با همین تک گل به پایان رسید تا تیم اتحاد جماهیر شوروی در پایان 40 دقیقه با نتیجه 3-2 از حریف جوان خود پیش باشد.

زمان سوم و پایانی نیز با برتری نسبی شوروی آغاز شد اما در میانه‌های این پریود خطای خشن یکی از بازیکنان شوروی با اخراج 2 دقیقه‌ای از سوی داور روبرو شد تا امریکا فرصت پیدا کرده تا در موقعیت یک یار بیشتر یا "پاورپلی" به دروازه حریف حمله کند. در حالی که زمان پاورپلی امریکا رو به پایان بود در آخرین ثانیه‌ها مارک جانسون بار دیگر دروازه شوروی را گشود تا در فاصله 11 دقیقه تا پایان نتیجه بازی 3-3 مساوی شود. کمتر از 2 دقیقه بعد و راس دقیقه 50 مایک اروزیونی کاپیتان تیم امریکا با استفاده از سردرگمی بازیکنان شوروی با شوتی سرکش "پاک" (توپ بازی هاکی روی یخ) را از زیر پاهای میشکین به تور دروازه حریف رساند تا برای نخستین بار در طول بازی تیم امریکا 4-3 پیش بیفتد. امریکایی‌ها که به رویای خود نزدیک شده بودند 10 دقیقه باقی مانده را نیز با چنگ و دندان دفاع کردند تا استادیوم المپیک شهر لیک پلاسید با پایان شمارش معکوس تماشاگران غرق در شادی شود. جیم کریگ دروازه‌بان امریکا با مهار 36 شوت تیم مقابل عمکرد خارق‌العاده‌ای در این مسابقه از خود بر جای گذاشت.

پس از معجزه

امریکا که با این نتیجه در صدر گروه نهایی قرار گرفته بود برای بردن مدال طلا نیازمند کسب نتیجه مناسب مقابل فنلاند بود. امریکا در این دیدار نیز در پایان زمان دوم 2-1 از حریف خود عقب افتاده بود اما با عملکردی درخشان در 20 دقیقه پایانی با زدن سه گل موفق شد تا با پیروزی 4-2 مقابل فنلاند مدال طلای مسابقات را از آن خود کند. شوروی نیز با شکست 9-2 سوئد صاحب مدال نقره شد. هرب بروکس در پایان پریود دوم و وقتی تیمش 2-1 از فنلاند عقب بود برای تهییج بازیکنانش در یکی دیگر از سخنرانی‌های مشهور خود گفته بود:

اگر این بازی را ببازید، این باخت تا قبرستان یادتان خواهد بود، تا خود قبر لعنتی!

امریکا از سال 1980 تاکنون علی‌رغم استفاده از بازیکنان حرفه‌ای NHL (بین سال‌های 1998 تا 2014) هرگز موفق به تکرار مدال طلای المپیک نشده و تنها دو بار در سال‌های 2002 و 2010 به فینال مسابقات صعود کرد اما در هر دو فینال مقابل کانادا شکست خورد. هرب بروکس که با کسب مدال طلای این مسابقات نامی ماندگار در تاریخ این ورزش محسوب می‌شود، در سال 2002 بار دیگر هدایت تیم ملی کشورش را بر عهده گرفت و این بار با در اختیار داشتن بازیکنان حرفه‌ای موفق به کسب مدال نقره شد. بروکس در سال 2003 و در سن 66 سالگی در یک تصادف رانندگی جان خود را از دست داد.

معجزه روی یخ یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ ورزش امریکا محسوب می‌شود، برخی رسانه‌های امریکایی پا را فراتر گذاشته و این دیدار را مهم‌ترین اتفاق تاریخ ورزش کشورشان می‌دانند. فیلم‌های داستانی و مستند زیادی در مورد این اتفاق ساخته شده که مشهورترین آنان فیلمی به نام "معجزه" در سال 2004 با حضور کرت راسل در نقش هرب بروکس می‌باشد. این فیلم در حالی بر پرده‌های سینما قرار گرفت که بروکس در هنگام سپری شدن مراحل ساخت فیلم درگذشته بود و موفق به دیدن فیلم یادبود خودش نشد. در انتهای این فیلم که به هرب بروکس تقدیم شده نوشته می‌شود:

او این فیلم را ندید، بلکه آن را زندگی کرد

ویدیوی لحظات حساس دیدار معجزه روی یخ

جمله آل مایکلز گزارشگر تلویزیونی این مسابقه در سه ثانیه‌ پایانی این دیدار یکی از لحظات ماندگار تاریخ ورزش امریکا است:

به معجزه اعتقاد دارید؟ بله!