نادیا کومانچی و اولین امتیاز 10 تاریخ ژیمناستیک | دختری که تابلو را شکست داد!

اختصاصی طرفداری - تا قبل از سال 2006 و تغییر قوانین امتیازدهی در ورزش ژیمناستیک هنری، حداکثر امتیاز ممکن در هر حرکت عدد 10 بود. امتیازی که قرار بود رسیدن به آن غیرممکن باشد. غیرممکنی که اولین بار توسط یک دختر 14 ساله رومانیایی در المپیک 1976 مونترئال ممکن شد.

مسابقات ژیمناستیک هنری در بخش مردان در 6 اسباب حرکات زمینی، خرک حلقه، پرش خرک، دارحلقه، پارالل و بارفیکس برگزار می‌شود. دو ماده حرکات زمینی و پرش خرک بین زنان و مردان مشترک است اما ژیمناست‌های زن علاوه بر این دو ماده، در دو ماده اختصاصی دیگر به نام چوب موازنه و پارالل ناهم‌سطح هم رقابت می‌کنند که این مواد در مجموع 4 اسباب مسابقات زنان را تشکیل می‌دهند. در مسابقات جهانی و المپیک، علاوه بر 4 وسیله که هر کدام مدال مخصوص خود را دارند، یک مدال بخش تیمی و یک مدال دیگر هم به قهرمان مجموع وسایل اعطا می‌شود، با این حساب هر ژیمناست زن در مسابقات جهانی و المپیک می‌تواند 6 مدال کسب کند، عددی که برای ژیمناستیک مردان حداکثر 8 مدال است.

10 بی‌نقص

نادیا کومانچی در حالی پا به میدان المپیک 1976 مونترئال گذاشت که در هنگام مسابقات 14 سال و 8 ماه سن داشت، پیش از شروع مسابقات شرکت اومگا سازنده تابلوهای امتیازات المپیک بر اساس سفارشی که از فدراسیون جهانی ژیمناستیک دریافت کرده بود، تابلوهای امتیازی سالن مسابقات را بر مبنای 3 رقم تولید کرد، با این توضیح از سوی فدراسیون جهانی ژیمناستیک که کسب عدد 10 برای نمایش امتیاز 10.00 غیرممکن است.

اما در روز 18 جولای 1976 دختر رومانیایی در جریان دور اول مسابقات تیمی در ماده پارالل ناهم‌سطح موفق به اجرای برنامه بی‌نقص شد، برنامه کاملی که توسط هر هفت داور با امتیاز 10 پاداش داده شد. به دلیل عدم امکان نمایش این عدد، بعد از لحظاتی تاخیر امتیاز کومانچی به شکل 1.00 روی تابلو به نمایش درآمد. امتیازی که موجب سردرگمی کومانچی و تمامی حاضرین در سالن شد، تا اینکه سرانجام بلندگوی سالن اعلام کرد که این عدد در واقع امتیاز کامل 10 یا همان "10 بی‌نقص" است. امتیازی که تا آن تاریخ هیچگاه در جریان مسابقات المپیک توسط هیچ ژیمناست مرد یا زنی کسب نشده بود.

کومانچی که در اوج آمادگی بود تا پایان مسابقات 6 بار دیگر هم موفق به ثبت عدد 10 در مواد مختلف شد، کومانچی "10 بی‌نقص" را سه بار دیگر در همین ماده پارالل ناهم‌سطح و سه بار هم در ماده چوب موازنه در مسابقات تیمی و انفرادی مقدماتی و نهایی تکرار کرد. ژیمناست 14 ساله رومانیایی در نهایت در این مسابقات در مواد چوب موازنه، پارالل ناهم‌سطح و همینطور مجموع 4 وسیله به مدال طلا رسید، وی در حرکات زمینی سوم شد و در بخش تیمی هم همراه با تیم رومانی به مدال نقره دست یافت تا در مجموع المپیک مونترئال را با 3 طلا و 1 نقره و 1 برنز ترک کند. با اینکه ژیمناست‌های زن دیگری در طول تاریخ موفق به کسب نتیجه بهتر و بردن حتی 4 مدال طلا در یک دوره المپیک شده‌اند، اما همچنان از عملکرد نادیا کومانچی در المپیک 1976 به عنوان بهترین عملکرد تاریخ ژیمناستیک زنان یاد می‌شود.

شرط سنی در ژیمناستیک

کومانچی زمانی به افتخار قهرمانی المپیک رسید که در آن مقطع حداقل سن هر ژیمناست برای حضور در مسابقات رسمی 14 سال بود، این قانون در سال 1981 به 15 سال تغییر کرد و سرانجام در سال 1997 شرط سنی به 16 سال رسید، قانونی که اکنون هم در دنیای ژیمناستیک اجرا می‌شود. اگر شرط سنی حداقل 15، چند سال زودتر تصویب شده بود، نادیا 14 ساله حتی امکان حضور در المپیک مونترئال را هم پیدا نمی‌کرد!

اما دلیل فدراسیون جهانی برای این شرط سنی چیست؟ بر اساس تحقیقات به عمل آمده، انجام تمرینات مستمر و فشرده برای دختران در سنین خردسالی و کودکی منجر به آسیب‌دیدگی‌های شدید و غیرقابل جبران می‌شود. ورزشکاری که در 14 سالگی در المپیک شرکت می‌کند از سال‌ها قبل به شکل روزانه مجبور به انجام تمرینات فشرده خواهد بود و عملا دوران کودکی خود را از دست خواهد داد. علاوه بر این تحمل فشار و استرس ورزش قهرمانی در سطح المپیک هم برای نوجوانان کمتر از 16 سال دشوارتر و خطرناک‌تر تشخیص داده شده است. البته وجود این قانون مخالفینی هم در دنیای ژیمناستیک دارد و در 30 سال اخیر کشورهای زیادی متهم به تقلب در سن ژیمناست‌های خود و استفاده از ورزشکاران زیر 16 سال شده‌اند که در چند مورد با اثبات این اتهام، عناوین کسب شده هم از کشور متخلف پس گرفته شد.

آشنایی بیشتر با زندگی کومانچی

نادیا کومانچی متولد سال 1961 در شهر اونشت رومانی است، استعداد نادیا در سن 6 سالگی و در مهدکودک توسط بلا کارولی کسی که بعدا مربی شخصی وی شد، کشف شد. کومانچی در جریان المپیک 1976 به نماد ژیمناستیک زنان جهان تبدیل شد اما افتخارات وی به همان مسابقات محدود نیست، این ژیمناست رومانیایی در المپیک 1980 مسکو هم موفق به بردن 2 طلا و 2 نقره المپیک شد تا در مجموع 5 طلا، 3 نقره و 1 برنز المپیک در کارنامه خود داشته باشد. کومانچی که در مسابقات قهرمانی جهان در مجموع 2 طلا و 2 نقره کسب کرده است، در مسابقات قهرمانی اروپا هم 9 طلا، 2 نقره و 1 برنز در کارنامه دارد. افتخاراتی که وی را به یکی از برترین ورزشکاران تاریخ این رشته ورزشی تبدیل می‌کند.

اما برخلاف باور عمومی، زندگی نادیا کومانچی در کشورش رومانی با ثروت و رفاه همراه نبود، ژیمناست رومانیایی سال‌ها بعد در مصاحبه‌ای اعلام کرد که حتی قسط خانه‌ای که در اختیارش گذاشته شده بود را باید تا 40 سال بعد پرداخت می‌کرده است! قدرت در رومانی در آن زمان در اختیار حزب کمونیست این کشور به رهبری نیکولای چائوشسکو بود، رومانی به عنوان یکی از متحدان نزدیک اتحاد جماهیر شوروی قوانینی مشابه این کشور داشت و ورزشکاران رومانیایی اکثرا بدون اجازه دولت حق خارج شدن از کشور و محدوده "پرده آهنین" را نداشتند. پرده آهنین به دیواری فرضی اطلاق می‌شد که اروپا را به دو بخش شرق و غرب تقسیم کرده بود، دیوار برلین نماد فیزیکی این دیوار فرضی بود.

کومانچی بعد از موفقیت در المپیک 1976 مونترئال به چهره‌ای مشهور در سطح جهان تبدیل شد، شهرتی که خود کومانچی به دلیل بسته بودن فضای کشورش از آن کاملا بی‌اطلاع بود! وی در سال 1977 با دستور فدراسیون ژیمناستیک کشورش از مربی شخصی خود جدا شد، تمرین با مربیان جدید باعث افت چشمگیر نادیا شد، مشکل به حدی بود که کومانچی در سن 15 سالگی با خوردن مواد شوینده اقدام به خودکشی کرد! بعد از نتایج ضعیف در مسابقات جهانی 1978، وی دوباره اجازه پیدا کرد تا با مربی شخصی خود کارولی تمرین کند. المپیک 1980 مسکو، دومین و آخرین المپیک دوران ورزشی نادیا بود، این المپیک در بحبوحه جنگ سرد توسط امریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی بایکوت شد، بایکوتی که البته به دلیل قدرت برتر کشورهای شرقی تاثیر چندانی بر سطح فنی مسابقات ژیمناستیک زنان نداشت. کومانچی در این مسابقات که با ابهامات داوری هم همراه بود دو طلا و دو نقره کسب کرد، یکی از صحنه‌های مشهور این المپیک اعتراض مربی نادیا نسبت به حمایت داوران از ژیمناست شوروی سابق مقابل دوربین‌های تلویزیونی بود. اعتراضی که به دلیل روابط بسیار نزدیک شوروی و رومانی در آن زمان منجر به توبیخ شدید این مربی در کشورش شد.

فرار و سرانجام بازگشت به عنوان قهرمان ملی

یک سال بعد، در سال 1981 کومانچی برای شرکت در یک تور نمایشی با اجازه دولت رومانی به امریکا رفت، در جریان این سفر بلا کارولی مربی وی همراه همسرش به امریکا پناهنده شد، نادیا 19 ساله در آن زمان پیشنهاد پناهندگی را رد کرد و به رومانی بازگشت. اما فرار مربی شخصی کومانچی زندگی را برای قهرمان بزرگ رومانیایی سخت‌تر از همیشه کرد، بعد از این ماجرا نادیا همواره مورد شک دولت رومانی قرار داشت. کومانچی بعد از این اتفاق با اینکه هنوز بازنشسته نشده بود عملا در مسابقه مهم دیگری شرکت نکرد. وی قبل از بازنشستگی رسمی در سال 1984 به عنوان مهمان در المپیک لس‌آنجلس در همان سال شرکت کرد، حضوری که با مراقبت تمام‌وقت ماموران دولت رومانی همراه بود. کومانچی بعد از بازنشستگی همچنان به عنوان کارمند برای فدراسیون ژیمناستیک کشورش کار می‌کرد. وی در کتاب خاطراتش از آن دوران به عنوان دوران زندان یاد کرده است، 5 سالی که طی آن همواره تحت نظر ماموران دولتی قرار داشت و حق خروج از کشور هم از وی سلب شده بود.

نادیا سرانجام در سال 1989 از طریق مرز زمینی و با پای پیاده از کشورش گریخت و با عبور از مجارستان و اتریش سرانجام به امریکا پناهنده شد، در حالی که تنها چند هفته بعد انقلابی در کشور رومانی به وقوع پیوست، دولت کمونیستی سقوط کرد و نیکولای چائوشسکو توسط انقلابیون اعدام شد. کومانچی که در امریکا با بارت کانر ژیمناست امریکایی قهرمان المپیک 1984 آشنا شده بود بعد از 6 سال برای مراسم ازدواج به کشورش بازگشت و این بار در رومانی جدید از وی به عنوان یک قهرمان ملی تقدیر شد.

نادیا کومانچی در حال حاضر به همراه همسر و فرزندش در اوکلاهامای امریکا زندگی می‌کند و همراه همسرش مشغول آموزش ژیمناستیک به کودکان است. کومانچی طبق گفته خودش سالی حداقل 6 بار به رومانی سفر کرده و در کشور زادگاهش کلینیکی برای درمان بیماران بی‌خانمان و کودکان بی‌سرپرست برپا کرده است. مربی شخصی نادیا که چند سال قبل از وی به امریکا رفته بود موفق شد تا ژیمناستیک زنان امریکا را متحول کند و این کشور از سال 1984 با پیشی گرفتن از کشورهای بلوک شرق به قدرت برتر ژیمناستیک زنان جهان تبدیل شد.